به گزارش روز شنبه پایگاه خبری و تخصصی شیرینی و شکلات، دولت آمریکا بتازگی هماهنگ با سیاست «اول آمریکا» دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور، پیشنهاد حذف کامل کمک مالی آمریکا به «صندوق توسعه آفریقا» بازوی اعطایی بانک توسعه آفریقا (AfDB) را به کنگره داده است. دولت آمریکا در بودجه سال ۲۰۲۶ ارائه شده به کنگره، این کاهش را با عدم همسویی با «اولویت‌های دولت» توجیه کرده است. در لایحه بودجه آمریکا، در مجموع ۵۵۵ میلیون دلار کمک به مؤسسات چندجانبه آفریقایی، از جمله بانک توسعه آفریقا هدف قرار گرفته است. دولت ترامپ می‌گوید که می‌خواهد کمک‌های آمریکا را از طریق «شرکت تامین مالی توسعه بین‌المللی آمریکا» (DFC) بر ابزارهای سرمایه‌گذاری مقرون‌به‌صرفه متمرکز کند و بودجه‌های مربوط به آب و هوا، برابری یا حکومتداری را کنار بگذارد.

بنا به گزارش معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، پیامد فوری این اقدام، شکاف بزرگی در ظرفیت تأمین مالی پروژه‌ها در کشورهای جنوب صحرای آفریقا به ویژه در بخش‌های کشاورزی، زیرساخت‌ها، بهداشت و آب و هوا است. این تصمیم همچنین وزن راهبردی آمریکا را در سیاست‌های توسعه آفریقا تضعیف می‌کند. همچنین یک علامت نگران‌کننده برای این قاره در زمانی که نیازهای مالی هرگز تا این حد فوری نبوده‌اند ارسال می‌کند.

این پیشنهاد، به طور مشخص، به معنای پایان حمایت مالی آمریکا از بانک توسعه آفریقا است؛ تصمیمی‌که می‌تواند پیامدهای جدی برای میلیون‌ها نفر از مردم کشورهای جنوب صحرای آفریقا داشته باشد. کاخ سفید قصد دارد از طریق شرکت تامین مالی توسعه بین‌المللی آمریکا که بر بازده سرمایه‌گذاری خصوصی تمرکز دارد، وجوه آمریکایی را به سمت سازکارهای سرمایه‌گذاری «سودآورتر» هدایت کند. دولت ترامپ بر این عقیده است که کمک‌های چندجانبه فعلی، به ویژه آن‌هایی که بر آب و هوا، برابری جنسیتی یا حکمرانی دموکراتیک متمرکز هستند، بیش از حد «ایدئولوژیک یا رادیکال»، غیرضروری یا مغایر با خط مشی دولت تلقی می‌شوند.

بانک توسعه آفریقا که توسط ۳۲ اهداکننده بین‌المللی پشتیبانی می‌شود، ستون تأمین مالی ترجیحی برای ۳۷ کشور از فقیرترین کشورهای آفریقایی است. این سازمان به ویژه در مناطق روستایی، پروژه‌های دسترسی به آب، آموزش و مبارزه با تغییرات اقلیمی فعال است. پایان حمایت ایالات متحده، چرخه‌های تأمین مالی را به هم می‌ریزد و سایر کشورهای اهداکننده را به ورطه خروج از کمک‌های مالی می‌کشاند.

این اقدام دولت آمریکا در «درخواست بودجه اختیاری سال مالی ۲۰۲۶» ارسال شده به کنگره آمریکا در روز جمعه ۱۲ اردیبهشت (دوم ماه مه)، گنجانده شده است. کاخ سفید این کاهش بودجه را با «همسوسازی» کمک‌های خارجی با اولویت‌های دستور کار «اول آمریکا» توجیه کرده است. اگر این پیشنهاد توسط نمایندگان کنگره آمریکا تصویب شود، نقطه عطفی تاریخی در روابط بین واشنگتن و بانک توسعه آفریقا خواهد بود که ایالات متحده بیش از ۴۰ سال از آن حمایت کرده است. آمریکا از سال ۱۹۷۶ میلادی از صندوق توسعه آفریقا حمایت کرده و دومین سهامدار بزرگ بانک توسعه آفریقا به شمار می‌رود. سایر کمک‌کنندگان نیز کمک‌های مالی خود به صندوق توسعه آفریقا را کاهش داده‌اند که میزان کاهش آنها به اندازه آمریکا شدید نبوده است.

آمریکا در حال حاضر سومین اهداکننده بزرگ دوجانبه صندوق توسعه آفریقا (در دوره سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵) پس از آلمان (۶۷۰ میلیون دلار) و فرانسه (۶۱۱ میلیون دلار) است و حدود ۶ درصد از تأمین مالی چرخه فعلی که ۸.۹ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود را تأمین می‌کند.

صندوق توسعه آفریقا که در سال ۱۹۷۲ تأسیس شد، در واقع ابزاری حیاتی برای تأمین مالی پروژه‌ها با نرخ‌های ترجیحی در حوزه‌های ضروری مانند بهداشت، آموزش، برق‌رسانی روستایی یا سازگاری با تغییرات اقلیمی است. تصمیم آمریکا نشان دهنده یک تغییر راهبردی در تامین مالی توسعه است. این در حالی است که دولت آمریکا قصد دارد همزمان، ۳.۲ میلیارد دلار به «اتحادیه توسعه بین‌المللی» وابسته به «بانک جهانی» کمک کند و شرکت تامین مالی توسعه بین‌المللی شاخه سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی در خارج از کشور را تقویت کند. دولت آمریکا کمک به اتحادیه توسعه بین‌المللی را به این علت اعلام کرده که «سایر کمک‌کنندگان و نهادها در آنجا باید سهم بیشتری در تامین بار هزینه‌ها بر عهده بگیرند.»

بیم‌ها و امیدها در آفریقا در پی قطع کمک آمریکا

قطع کمک‌های آمریکا در زمانی صورت می‌گیرد که نیازهای مالی قاره آفریقا بسیار زیاد است. کمیسیون اقتصادی آفریقا تخمین می‌زند که هزینه‌های زیرساختی به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار در سال خواهد رسید و بانک توسعه آفریقا نیز برآورد کرده که تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار هزینه خواهد شد تا به سایر کشورهای در حال توسعه برسد؛ بنابراین، برای این بانک چالش دوگانه ایجاد می‌شود؛ از یک سو باید سایر اهداکنندگان را متقاعد کند که جای خالی واشنگتن را پر کنند، و از سوی دیگر ممکن است مجبور شود مدل‌های تأمین مالی خود را به طور کامل بازتعریف کند. این خروج آمریکا در هر صورت تأیید می‌کند که برای دولت ترامپ، همبستگی چندجانبه دیگر محور سیاست خارجی آمریکا نیست.

از سوی دیگر، در حالی که خروج آمریکا خلائی را به جا می‌گذارد، صندوق توسعه آفریقا را نیز وادار می‌کند تا گامی را که مدت‌ها از آن بیم داشت، بردارد و اهرم‌های جدیدی را برای تأمین مالی اولویت‌های این قاره به شیوه‌ای «خودمختارتر» بررسی کند. این در حالی است که بانک توسعه آفریقا در حال آماده شدن برای آغاز هفدهمین دوره تکمیل منابع برای دوره ۲۰۲۸-۲۰۲۶ با هدف تجمیع و گردآوری ۲۵ میلیارد دلار است که جهشی بزرگ در مقایسه با ۸.۹ میلیارد در دوره قبلی محسوب می‌شود.

این دوره با وجود مشکلات مقطعی در تامین بودجه اما همچنین یک لحظه سرنوشت‌ساز است. چندین سال است که «آکینوومی آدسینا» رئیس بانک توسعه آفریقا برای اصلاحات اساسی مبارزه می‌کند: اجازه دسترسی مستقیم صندوق به بازارهای سرمایه. با حمایت شرکت مادر، بانک با رتبه AAA، و حضور کشورهای مشارکت‌کننده‌ قدرتمندی مانند آلمان، فرانسه، ژاپن و کانادا، این گزینه معتبر تلقی می‌شود.

طبق برآوردهای بانک، این امر امکان تامین حداکثر ۲۷ میلیارد دلار اضافی را فراهم می‌کند؛ نقطه عطفی که سایر نهادها قبلاً آن را طی کرده‌اند: در بانک جهانی، اتحادیه توسعه بین‌المللی (IDA) - معادل جهانی صندوق توسعه آفریقا - در سال ۲۰۱۷ مجوز تأمین مالی خود را در بازارهای بین‌المللی دریافت کرد. این اصلاحات که توسط اهداکنندگان آن تأیید شده است، اتحادیه توسعه بین‌المللی را قادر ساخت تا ضمن حفظ مأموریت اجتماعی خود، نفوذ خود را افزایش دهد.

صندوق توسعه آفریقا نیز می‌تواند از این سازکارها و اقدامات الهام بگیرد. این نهاد در حال ایفای نقش فعال‌تری در عملیات بازار است. صندوق توسعه آفریقا اکنون «ضمانت‌های اعتباری جزئی» (PCG) ارائه می‌دهد تا به برخی کشورها کمک کند بتوانند هزینه‌های استقراض خود را در بازارها، به‌ویژه در مورد وام‌های تجاری، کاهش دهند. این مورد در چهارچوب ترتیبات مشترک با بانک توسعه آفریقا در مورد ساحل عاج (استاندارد چارترد)، بنین، رواندا (جی‌پی‌مورگان) و اخیراً توگو صدق می‌کند.

بنابراین، توقف کمک‌های آمریکا می‌تواند اصلاحاتی را که از قبل در حال انجام است، تسریع کند و همچنین می‌تواند محرک نوعی بسیج منطقه‌ای باشد؛ یک پویایی و فعالیت منطقه‌ای که از سال گذشته در حال ظهور است. در جلسات سالانه بانک که اردیبهشت ماه سال گذشته (مه ۲۰۲۴) در «نایروبی» برگزار شد، «ویلیام روتو» رئیس جمهوری کنیا، از کمک ۲۰ میلیون دلاری کشورش خبر داد و بر اهمیت «ابتدا باور داشتن آفریقایی‌ها به نهادهای خود» تأکید کرد. در پی آن، بنین (۲ میلیون دلار)، سودان (۳ میلیون دلار) و همچنین گامبیا، غنا، لیبریا و سیرالئون نیز تعهد خود را نشان دادند.